روزمرگیهای ناخوشایند با کودکان(3)
کودک نمیتواند آرام بنشیند
یکجا نشستن برای کودکان به معنی انتظار کشیدن طولانی است. برای همین بسیار سخت و حوصله سر بر است. هدف ما آموزش آرام نشستن سر میز غذا، در مراسم و یا در اجتماعاتی است که خارج از منزل کودک در آنها شرکت میکند. پس نحوه آموزش باید به شکل بازی کردن دربیاید. در اینصورت همکاری بهتری از کودک خواهیم دید.
الف) بنشانید بشمارید و کف بزنید. کودک را روی یک صندلی راحت بنشانید و با انگشت تا شماره پنج بشمارید. اگر کودک تا پایان شمارش روی صندلی نشست برای او بلند کف بزنید و به او جایزه بدهید. جایزه اش اینست که میتواند تا پنج شماره بدود یا کار دیگری را که میخواهد انجام دهد و دوباره به بازی برگردد. اینبار تا شماره ده یا هر شماره ای که فکر میکنید برای کودک خسته کننده نیست بشمارید و مراحل قبل را تکرار کنید. هر بار مدت زمانی را که کودک توانسته آرام روی صندلی بنشیند اندازه بگیرید. اینکار برای مقایسه مدت زمان تاب آوری کودک در هفته ها و ماههای آینده انجام میشود. قبل از آنکه کودک از بازی خسته شود بازی را تمام کنید.
ب) مجسمه بازی کنید. کودک را روبروی خود روی صندلی بنشانید. از او بخواهید دست به سینه بنشیند یا دستهایش را روی زانوهایش بگذارد. با شروع شمارش شما او فقط میتواند نفس بکشد چون یک مجسمه بی حرکت است. اگر خواست ژستهای مختلف بگیرد در ابتدا به اجازه دهید. سپس به او بگویید هر قدر راحت تر بنشیند زمان نسشتنش بیشتر میشود و جایزه بیشتری نصیبش میشود. هر چند روز یکبار این بازی را انجام دهید. اینگونه کنترلش روی حرکات بدنش بیشتر میشود.
ج)چسباندن به صندلی. وانمود کنید صندلی کودک را قبل از نشستن او به چسب آغشته ساخته اید. سپس از او بخواهید روی صندلی بنشیند و به آن بچسبد. به او بگویید تمام اشیایی که در اطرافش مییبیند را نیز چسبانده اید. از کودک بخواهید به اطراف نگاه کند. توجه او را به سکون اشیاء و بی حرکتی سایر افراد خیالی که به صندلی چسبانده شده اند جلب کنید. میتوانید به جای افراد خیالی از اسباب بازیهایش استفاده کنید. با تکرار این بازی به تدریج زمان از بین رفتن چسبها را افزایش دهید.
د) خلبان شوید. شما خلبان هواپیما هستید وکودک مسافر شماست. هواپیما در حال پرواز است و خلبان با استفاده از دکمه کنترل، کمربندهای مسافران را قفل کرده است تا پرتاب نشوند. بعد از گذشتن ده شماره یا هر اندازه که کودک طاقت دارد. کمربندها را غیر فعال سازید و به کودک اجازه فعالیت بدهید. به تدریج سفرها را طولانی تر وزمان نشستن کودک را بیشتر کنید.
و) انتظارات خود را مشخص به کودک بگویید. در صورتیکه کودک در آرام نشستن مشکل دارد. به او بگویید به اندازه زمانی که روی صندلی آرام مینشیند به او اجازه ی تماشای تلویزیون یا بازی در پارک را میدهید. اندازه گیری زمان نشستن کودک در هر مرتبه بازی کردن همچنین تشویق و جایزه دادن پس از اتمام موفقیت آمیز پروژه از اصول اینگونه بازیهاست.
کودک دائم سوال میپرسد
سوال کردن امری طبیعی و بخشی از مراحل رشد کودک است. اینکه شما به این نیاز کودک توجه کنید و به تمام پرسشهایش پاسخ دهید در رشد ذهنی کودک موثر خواهد بود و باعث شکل گیری تصویری روشنتر و دیدی عمیقتر نسبت به دنیای اطرافش میشود. ضمن اینکه توضیحات ساده شما روی بیان کودک و افزایش دایره لغات او تاثیر مستقیم دارد. با اینحال گاهی کودکان فقط برای جلب توجه والدین شروع به سوال پرسیدنهای پشت سر هم میکنند و نه حس کنجکاوی درونیشان. آنها دائم سوال میپرسند و چرا؟ چرا؟ میکنند. تا جاییکه والدین از کوره در میروند.
الف) خودتان شروع کننده باشید. قبل از آنکه کودک بخواهد سوالاتش را شروع کند شما در مورد کاری که انجام میدهید و یا هر چیز دیگری که برای کودک جدید و سوال برانگیز است. شروع به صحبت کنید. برای سخن گفتن از زبان محاوره ای خودتان استفاده کنید نه زبان کودک یا بیانهای پیچیده با کلمات سخت. طوری حرف بزنید که به نظر برسد کودک حرفهای شما را کاملا میفهمد و از بکار بردن جملاتی مانند" الآن متوجه شدی؟" خودداری کنید.
ب) به محتوای پرسش کودک پاسخ دهید. بگذارید کودک سوالش را بپرسد و سعی کنید بفهمید او میخواهد از چه چیزی سر در بیاورد. سپس برایش به همان اندازه که نیاز دارد تا بداند توضیح دهید. گاهی کودک فقط حس کنجکاوی دارد و سوالات سطحی برایش پیش آمده و نیازی به اطلاعات انبوه و پیچیده ندارد.
ج) برای پرسیدن زمان تعیین کنید. برای کودکان کم سن تر که سوالات متعددی را سلسله وار مطرح میکنند. زمان مشخص کنید. به آنها بگویید پنج دقیقه به او زمان میدهید تا تمام سوالاتش را بپرسد. اگر مفهوم زمان را متوجه نمیشود از تایمر گاز یا عقربه های ساعت استفاده کنید.
د) اجازه ندهید سوال کردن راه فراری برای کودک باشد. کودکان بزرگتر گاهی برای آنکه از زیر کار شانه خالی کنند. شروع به پرسیدن سوال میکنند. در اینجا میتوانید پاسخهای کوتاه بدهید و خواسته خود را تکرار کنید. مثل سوزن گرامافونی که گیر کرده باشد خواسته خود را با صدای یکنواخت تکرار کنید و به کودک اجازه ندهید با سوال کردن بر شما مسلط شود. هر گاه خواسته شما را انجام داد او را تحسین کنید.
کودک آداب نمیداند
فلسفه رعایت آداب معاشرت با دیگران بوجود آوردن احساس خوب، علاقه و احترام میان انسانهاست. با احترام گذاشتن به دیگران پیام"من خوبم" و "تو هم خوبی" را سرآغاز رابطه قرار میدهیم. هدف کوتاه مدتی که در مورد کودکان از آموزش آداب معاشرت به آنان دنبال میکنیم آنست که متناسب با سن و سالی که دارند رفتار خوبی داشته باشند و در دراز مدت میکوشیم تا به آنان بیاموزیم با رفتاری خوشایند ارتباطی سالم برقرار کنند و خودشان هم از آن رابطه منفعت و لذت ببرند.
الف) خودتان به آنچه میگویید عمل کنید. در مبحث تعلیم و تربیت متذکر شدیم که کودکانمان را شبیه به آنچه در درونمان میگذرد بار می آوریم. الآن وقت عمل فرا رسیده و کودک در اولین اجتماع زندگی اش یعنی خانواده حاضر شده است. پس بکوشیم رفتارهای نادرستمان را اصلاح کنیم تا کلاممان با عملمان یکی شود. آنگاه کودک با داشتن یک الگوی عملی یادگیری بسیاری از ارزشها برایش آسانتر خواهد شد.
ب) هر بار روی یک رفتار تمرکز کنید. اصلاح تمام رفتارهای نادرست کودک طی مدت زمانی کوتاه کاری نشدنی است. ایراد گرفتنهای پی در پی از کودک هم او را به نافرمانی و دور شدن از ما وامیدارد. برای اصلاح هر رفتار اشتباه شاید لازم باشد هفته ها روی آن تمرکز کنید و برای درست کردن آن با کودک تمرین کنید.
ج) آداب معاشرت را برای کودک لذت بخش کنید. هنگامیکه میخواهید نحوه برخورد وگفتار با دیگران را به کودک بیاموزید از کلمات جادویی و خوشایند استفاده کنید. با کودک در مورد افراد و کودکانی که رفتار پسندیده دارند صحبت کنید و بگویید آنها جزو "آدم خوبا" هستند. همینطور هنگام آموزش جملات احترام آمیز، بگویید اینها "حرف خوبا" هستند. به این ترتیب شما الگوهای قابل تصوری برای کودک ساخته اید. گاهی اوقات تنها با گفتن "مثل آدم خوبا باش" یا "از اون حرف خوبا بزن" کودک را متوجه میسازید منظورتان مودب بودن و احترام گذاشتن است. بکار بردن جملات کوتاه اینچنینی برای کودک قابل درکترند تا سخرانیهای طولانی و مثال زدنهای وقت گیر. میتوانید برای الگو سازی از داستانها و شعرهای کودکانه نیز استفاده کنید. از کودک بخواهید اینبار او برای شما داستان بگوید و از " حرف خوبا" در داستانش استفاده کند. یا نمایشنامه ای طراحی کند و خودش نقش "آدم خوبا" را بازی کند.
د) از روش تقویت کننده استفاده کنید. در آموختن آداب به کودک از جدول و جایزه استفاده کنید. پیش از مهمانی رفتارهایی را که با او تمرین کرده اید در جدولی یادداشت کنید و به کودک نیز یاد آوری کنید. پس از پایان مهمانی هر موردی که کودک آن را رعایت کرده است را با تیک زدن مشخص کنید. تعداد تیکها را در انتهای جدول محاسبه کنید و به کودک جایزه بدهید.
و) رفتار بد را تصحیح کنید. گاهی کودک به رفتارهای بد عادت کرده یا آنرا از همسالان خود آموخته است و اصلاح آن رفتارها دشوارتر است. در این مواقع از روش "تمرین مثبت" استفاده کنید. اگر کودک با لحن بی ادبانه چیزی از شما میخواهد. جمله ی او را تصحیح کنید و از او بخواهید ده جمله شبیه آن برای شما بسازد. مثلا بگویید "لطفا مرا به پارک ببر" سپس از کودک بخواهید با ده جمله دیگر که با لطفا شروع میشود ده کار متفاوت را از شما درخواست کند. یا اگر سر میز شام ارام نمینشیند. به او بگویید به جای شام فقط میتواند نان و پنیر بخورد.
کلام پایانی: گاهی اوقات دلیل بد رفتاریهای روزمره کودکان بعلت نیاز آنان به جلب توجه دیگران است. جمله ای از یک روانشناس را خواندم که پشت کتابش نوشته بود" کودکان ترجیح میدهند کتک بخورند تا مورد بی توجهی قرار بگیرند." این نشان دهنده نیاز شدید آنان به دیده شدن و شنیده شدن است. خودمان را قانع کنیم که آنان تنها یکبار کودکی میکنند و ما فرصتی بی نظیر برای تعلیم و تربیت نسلی را داریم که موفقیت آنان در آینده، بیشتر از همه کام خودمان را شیرین خواهد کرد.
منبع:کتاب چگونه با کودکم رفتار کنم. / نوشته: دکتر گاربر
