چاقی در کودکان

اضافه وزن و چاق شدن کودکان یکی از پی آمدهای زندگی ماشینی و تغذیه نامناسب است. بخصوص در سالهای اخیر بعلت شرایط قرنطینه خانگی بیشتر شاهد این معضل در میان کودکان بوده ایم. پدیده چاقی اثرات سوئی در سلامت جسم وروان کودک دارد. از اینرو لازم است تا والدین با راهکارهای پیشگیرانه و درمان کننده آن آشنا باشند.

کودکان چاق همان بزرگسالان چاق هستند

در تعریفی ساده باید بگوییم چاق شدن عبارتست از ساخته شدن زیاد از حد سلولهای چربی و همچنین بزرگ شدن اندازه آنها. اگر کودک در دوران شیرخواری و کودکی بیش از حد نیاز بدنش مواد غذایی دریافت کند تعداد سلولهای چربی بیشتری در بدنش ساخته خواهد شد. این روند ساخته شدن سلولهای چربی تا سنین بلوغ همچنان ادامه دارد و پس از آن تنها اندازه آنها تغییر میکند. بدن نوزاد طبیعی در هنگام تولد دارای 5 تا 6 بیلیون سلول چربی است که در سنین بزرگسالی تعداد آنها به 30 تا 40 بیلیون سلول افزایش میابد. اگر کودکی بیش از حد تغذیه شود و فعالیت کافی نداشته باشد. تعداد سلولهای چربی درهمان سنین کودکی شروع به افزایش میکند و هنگام بلوغ به 80 الی 210 بیلیون سلول خواهد رسید. در هر سن وسالی که فرد رژیم غذایی و میزان غذای دریافتی خودرا اصلاح کند. تنها اندازه این سلولهای چربی کوچکتر خواهد شد و تغییری در تعداد آنها حاصل نمیشود. بعبارت دیگر هنگامیکه سلول چربی ساخته شد دیگر هیچ گاه از بین نمیرود. بر این اساس کودکان چاق که چاقی آنها تا سنین بلوغ ادامه پیدا کرده همان بزرگسالان چاق خواهند بود که میگویند" اگر آب هم بخورند چاق میشوند".

کودکان چگونه چاق میشوند؟

دوران جنینی و شیر خواری: اگر مادری در دوران بارداری رژیم غذایی پر کالری داشته باشد. باعث ساخته شدن سلولهای چربی بیشتری در بدن جنین میشود. گاهی جنین نیز چاق میشود و نوزاد با اضافه وزن متولد خواهد شد. همچنین تغذیه بیش از نیاز شیرخوار با شیر مادر یا شیرخشک و شیرهای پاستوریزه موجب چاقی شیرخوار میگردد.

سنین چاق شدن: معمولا شروع افزایش وزن کودک در سن یکسالگی، پنج تا شش سالگی و گاهی در دوران بلوغ اتفاق میفتد. این کودکان علاوه بر چاق شدن بلند قدتر هستند و سن استخوانی بیشتری نیز دارند. بلوغ در نوجوانان چاق زودتر ظاهر میشود ولی قد نهایی آنان کوتاهتر از هم سالانشان خواهد بود.

چاق بودن پدر و مادر: کودکانی که یکی از والدین آنها چاق باشد 50% و کودکانی که هر دو والد آنها چاق باشند تا 80% بیشتر در معرض چاقی قرار میگیرند. چاقی والدین دلیل بر رژیم غذایی نامناسب و عدم تحرک کافی است که کودک نیز به آنها عادت میکند.

تاثیر زندگی ماشینی: آپارتمان نشینی باعث کم تحرکی میشود. تماشای تلویزیون و بازیهای کامپیوتری که اکثر اوقات با خوردن خوراکیهایی مانند بیسکوییت وتنقلات همراه است نیز عامل دیگری برای چاق شدن بچه هاست. همچنین مجازی شدن مدارس از عوامل کمک کننده به افزایش وزن کودکان و نوجوانان بوده است.

تشویقهای چاق کننده: در نظر گرفتن شرینی و شکلات برای پاداش دادن به کودکان زمینه ساز افزایش سلولهای چربی در آنان خواهد بود.

اهمیت پیشگیری از چاق شدن کودکان

شایعترین و مهم ترین مشکل کودکان چاق اثرات روانی چاق بودن است. آنان وقت بیشتری را صرف خوردن میکنند و در بازیها از چابکی لازم برخوردار نیستند. اینها باعث میشود تا آنان خود تمایل کمتری به بازیهای پرتحرک نشان دهند و یا بعلت مسخره شدن از جانب همبازیها از بازی کردن کناره گیری کنند. این مسائل باعث میشود آنها احساس خوبی نسبت به خودشان نداشته باشند و فکر کنند دیگران هم همین احساس را نسبت به آنها دارند. از طرف دیگر در نمایشهای تلویزیونی و فیلمهای طنز اغلب افراد چاق را شخصیتهای تنبل و کودن جلوه میدهند که اثرات روانی تخریب کننده ای برای کودکان دارد. به لحاظ فیزیولوژی نیز کودکان چاق بیشتر دچار مشکلات استخوانی و مفصلی میشوند. آنان همچنین بیشتر مستعد درگیر شدن با بیماریهای ناشی از افزایش وزن نظیر دیابت، بیماریهای قلبی عروقی و پرفشاری خون در آینده خواهند بود.

پیشگیری از چاق شدن کودکان

از آنجا که درمان چاقی نتایج رضایت بخشی ندارد بهترین و کم هزینه ترین راه پیشگیری از چاق شدن بخصوص در سنین کودکی است. نوزاد، شیرخوار، کودک ویا نوجوانی که به هر دلیل غذایی اضافه بر نیاز خود دریافت میکند نیازمند اقدامات پیشگیرانه است. در ابتدا همان عادت دادن کودک به مصرف به اندازه غذا و تغذیه از مواد غذایی مناسب مهمترین اقدام است.

_ نوزادی که دائم گریه میکند دلیل بر گرسنه بودن اونیست و نباید با شیر دادن اضافه به او سعی در آرام نمودن او نمود. وقتی رژیم غذایی جامد برای کودک آغاز میگردد نیز باید مناسب با میزان فعالیت سن و جنس او این تغذیه صورت گیرد و در فواصل منظمی وزن او پایش شود.

_ در صورتیکه کودک به سنی رسیده که میفهمد. در مورد افزایش وزن و عوارض آن و حذف برخی مواد غذایی از رژیم غذایی روزانه او برایش توضیح دهیم. اگر احساس میکنیم دستگاه گوارشی کودک به پرخوری عادت کرده و او با کم غذا خوردن سیر نمیشود. از سبزیجات پخته برای پاسخ به اشتهای زیاده از حد کودک استفاده کنیم.

_ آموزش خوب جویدن غذا به کودکان و ایجاد فاصله 15 ثانیه ای بین لقمه های غذا به او کمک میکند تا غذای کمتری بخورد.

_ در صورتیکه کودک نیاز به رژیم غذایی کاهنده وزن پیدا کرده است. این رژیم باید توسط متخصص تغذیه تنظیم شود و در آن میزان دریافت ویتامینها و مواد غذایی ضروری برای رشد کودک مورد توجه قرارگیرد.

_ کودکانی که رژیم گرفته اند. دو هفته اول با سختی بسیاری مواجه میشوند. زیرا معده آنان هنوز به کم خوردن عادت نکرده است. آنان در این مدت به همراهی والدین نیاز بیشتری دارند.

سخن پایانی: زیاد خوراندن و به زور غذا دادن به کودک نشانه محبت و مراقبت از او نیست. تنظیم رژیم غذایی مناسب و گنجاندن فعالیتهای ورزشی روزانه در سبک زندگی کودک ضامن سلامتی جسمی و روحی امروز و فردای او خواهد بود.

منبع:

رفتار من با کودک من/ دکتر جواد فیض