بی شک تا کنون بارها و بارها جمله ی معروف " مانند چشمانم از آن مراقبت میکنم " را شنیده اید. پس حتما پای چیز ارزشمندی در میان است ! می خواهم به شما بگویم شما هم از چشمانتان مانند چشمانتان مراقبت کنید !
چهار تصویر پایین که هر کدام شامل دو قسمت مرتبط با هم هستند تصویری از شبکیه ی چشم (سمت چپ) و تصویر امواج ماحصل از تجزیه ی نور خاصی از لیزر توسط شبکیه ی چشم (سمت راست) را نشان می دهند.
شاید برایتان جالب باشد اگر بگوییم این امواج که بی شباهت به امواج آرام دریا نیست، در واقع تصاویر زنده درون بافتی هستند که با کیفیت میکروسکوپیک از فعالیت شبکیه ی چشم گرفته شده است.
بافت شبکیه:
آخرین قسمت کره ی چشم به عبارتی پشت چشم لایه ی شبکیه وجود دارد و هفتاد و پنج درصد از سطح کروی داخل چشم را پوشانده است. در وسط این لایه، لکه زرد رنگی به نام " ماکولا " وجود دارد که نسبت به نور بسیار حساس است. این مرکز وظیفه ی دیدن جزئیات و دید مستقیم را بر عهده دارد. وقتی بین خطوط رانندگی میکنید یا هنگامیکه می نویسید و در حین تماشای تلویزیون و مناظر اطراف و همین حالا که این سطرهای مرتب شده را می خوانید، همه ی این لذت های دیداری را مدیون سلامت همان لکه ی زرد رنگی هستید که شبکیه آن را در دل خود جای داده است.
ماکولا هرچند از نظر مکانی غیر قابل دسترس و در حاشیه امنی قرار دارد اما ممکن است خود ما بدون اینکه بدانیم موجبات تخریب یا زمینه سازی برای تحلیل رفتن این لکه ی مهم را فراهم کنیم.
ریسک فاکتورها:
از آن جا که بافت شبکیه غنی از عروق خونی و اعصاب است، هرگونه اختلالی که عروق خونی بدن را تهدید کند ممکن است روی عروق شبکیه و در نتیجه روی سلامت ماکولا تاثیر نامطلوب بگذارد. بدون شک پر فشاری خون و دیابت اولین گزینه های ذهن شماست و ما هم افزایش سن و استعمال دخانیات را به آن اضافه می کنیم. علاوه بر این عدم استفاده از عینک های تجویزی بخصوص در عارضه ی دوربینی و رنگی بودن چشم ها نیز از عوامل موثر در سرنوشت ماکولا هستند. اولین علامت بیماری ماکولا که تحلیل ماکولا (دژنراسیون ماکولا) نامیده می شود، موج دار دیدن یا کج و معوج دیدن اشیاء (متامورفوسی) است. شکایتهایی مانند تاری دید، دیدن نقاط نورانی یا لکه های متحرک جلوی چشم، میکروپسی یا کوچک دیدن اشیاء و اسکوتوم یا نقطه ی کور مرکزی نیز نشانه ی تحلیل رفتن ماکولای چشم است. این بیماری به دو صورت خشک (باریکتر شدن سلولهای حساس به نور) و تر (رشد عروق خونی از زیر ماکولا و نشت مایعات آنها به درون شبکیه) به وجود می آید که نوع دوم آن خطرناکتر است.
هرچند عدم تشخیص و درمان به موقع این عارضه باعث مشکلات اساسی و گاهی نابینایی فرد می شود ولی مثل بسیاری از خطرات دیگر با آگاهی و اقداماتی ساده از کودکی تا بزرگسالی می توان از شبکیه محافظت نمود.
اقدامات پیشگیرانه:
-همواره و به ویژه در دوران کودکی که چشم ها حساس ترند از آنها در برابر ضربه، اشعه ها و مواد شیمیایی محافظت کنیم.
-پرتاب کردن کودکان به هوا هرچند موجبات خنده و سرگرمی را فراهم میکند اما ممکن است باعث تجمع خون در مغز و آسیب به بافت شبکیه شود.
-دست از سر نوزادان برداریم. شبکیه ی چشم آنها که در پایان چهار سالگی تکامل می یابد بسیار به نور فلش دوربین حساس است و آسیب می بیند.
-چشم رنگی ها مراقب باشند تاوان سنگینی برای زیبایی چشمانشان نپردازند. چشم های روشنتر بعلت کم داشتن رنگدانه در برابر نور آفتاب حساسیت بیشتری دارند.
-مراقب ارمغان تکنولوژی باشید؛ نورهای آبی رنگ گوشی موبایل، انواع رایانه ها و لامپهای ال ای دی باعث می شوند شبکیه چشم به مرور ضعیف شود.
-در صورتیکه دچار بیماری زمینه ای آسیب رسان به عروق خونی هستید، منتظر هیچ علامتی نمانید و به صورت دوره ای (هر شش ماه یکبار) به چشم پزشک مراجعه کنید.
-در رژیم غذایی خود غذاهای دریایی را به دلیل دارا بودن ترکیبات محافظ چشم مانند امگا 3 و امگا 6 بگنجانید. زعفران و مواد غذایی دارای ویتامین A و C را به طور مرتب مصرف نمایید.
روش تشخیص خانگی:
ثبت صفحه ی شطرنجی یا Amsler چارت:
صفحه ای شطرنجی در ابعاد 10*10 سانتی متر بسازید و هر ضلع آن را به فاصله پنج میلی متر خط کشی نمایید. در وسط آن نقطه ای پر رنگ ایجاد کنید و از فاصله ی چهل سانتی متری به آن نقطه نگاه کنید. هرگونه مواج دیدن خطوط، کج و معوج دیدن آنها، تار دیدن صفحه، شکسته دیدن و گاهی حذف قسمتی از خطوط صفحه را برای هر چشم مورد بررسی قرار داده و نتیجه را به پزشک خود گزارش دهید.
روش تشخیص پزشکی:
از طریق عکسبرداری با لیزر (OCT) که روشی دقیق و سریع است و به آمادگی خاصی نیاز ندارد.
-درمان
بسته به میزان پیشرفته بودن دژنراسیون ماکولا از لیزر درمانی تا تزریق آواسیتن در شبکیه و گاهی جراحی متغیر می باشد.
